BAREBOAT veya GEMİYE SAHİP OLMAK MI

Bareboat yani basit ifade ile gemiyi boş, personelsiz, hizmetsiz,sigortasız, kiralama anlamına gelen ve uluslararası denizcilik piyasalarında ,bir tür gemi Lease,kira,satın alma veya malik değiştirme amacı güden ticari faaliyetlerdir.

Çok sade anlatımla bir geminin teknik ve ticari işletilmesinin (technical and commercial management) başka bir şirkete verilmesidir. Bunu gerçekleştirmek için özellikle bayrak değiştirmek gerekmez. Dünyada uluslararası faaliyet gösteren denizcilik firmaları, uzun vadeli time charter anlaşmaları yaparak belirli bir zaman diliminde, gemilerin kendilerine tahsis edilmesini sağlamaktadırlar. Bu kira sözleşmeleri cok uzun vadeli süreler için yapılabilmektedir. Örneğin 35 yıl çalışma ömrü olan bir gemiyi 15 yıllığına kiralayarak, 5 yıl da kontrat uzatma opsiyonu koşulunu kabul etmek suretiyle, adeta gemiye sahip olunabilmektedir. Hiçbir finansman ve kredi borcu riski olmaksızın, bir gemiyi çalıştırabilmek mümkün hale gelmektedir. Bunun bir istisna akti mi yoksa bir kira sözleşmesi mi olduğu mevzuu hukukçular arasında tartışmalıdır.

Diğer taraftan, Bareboat sözleşmelerinin çok uluslu özelliği ve birden fazla ülkenin, bayrak ve gemi sicil mevzuatı işlemini kapsaması ve gemiler üzerinde mevcut ipotekleri bazen korumak gerçeği, hukuki mülahazaları ve hukuki işlemleri gerektirmektedir.

Bareboat sözleşmelerinde, lease sözleşmesi özelliği gösteren satın alma opsiyonu sağlayan, örneğin Matbu form BARECON 89 Part IV Hire /purchase agreement imkânı vardır. Yani taraflar, bareboat sözleşmesinin hitama ermesini müteakiben, gemiyi dilerlerse satma, satın alma arzusunu, hüküm altına almaktadırlar.

Personel, istihdam, bakım, muhafaza, tamirler, sigorta, yönetim ,tüm hizmetler ve masraflar gemiyi kiralayanın yükümlülüğüne geçmektedir.

Uygulamada, Bareboat sözleşmelerinin 2 yıldan az süreli olduğu görülmemektedir. Çünkü bu sürede, geminin faaliyetlerinin idaresi bir taraftan diğerine geçecektir .Teknik yönetimi 3. şahıslara teslim etmek zor değildir ancak işletmenin tümüyle el değiştirmesi için yapılacak çalışmalar en az 4/5 ay zaman alabilmektedir.

Özellikle, tanker ve konteyner operasyonlarında mülkiyetten ari, asset free olarak gemi çalıştırmanın avantajları görülmektedir. Gemi sahibi olmak ,yanlış zamanda yanlış fiyatta gemi almak gibi bir riski barındırmaktadır. Uzun vadeli bir kira sözleşmesinde değişken piyasalar karşısında, düşük belirlenmiş navlun fiyatları ile kayıp yaşamak gerçeği vardır.

Tüm bunları bertaraf etmek için uzun vadeli time charter veya bareboat kiralamalar, bilhassa gemi operatörlerinin çıkarına olabilmektedir. Bazı büyük Armatör firmalar örneğin konteyner kuruluşlarından kimi, krizin başında verdikleri sipariş inşa gemilerinin sözleşmelerini fesh etmek için, tersanecilere, ciddi cezalar ödemek durumunda kalmışlardır. Bir geminin sipariş bedelinden aniden %70 -oranında değer kaybettiği görülmüştür. Buna rağmen filosunun bir kısmını kiraladığı gemilerle oluşturarak, faaliyetlerin sürdürmeyi tercih eden çok sayıda kuruluş vardır. CMA –CGM, Hapag Lloyd, Hamburg Süd, Maersk Line gibi kuruluşların mülkiyet rejiminden %50 gibi oranda vazgeçerek, kiralama yoluna gittikleri yabancı basından öğrenilmektedir. Bir yandan da kötü navlun piyasalarında gemilerin laid up –boş yüksüz -bekletilmensin ciddi maliyeti vardır.

Bizim hukuk mevzuatımızda TTK madde 941 ‘de düzenlenen şartlarda en az bir yıl süre ile kiralama yöntemiyle milli bayraktan çıkılarak başka bir gerçek veya tüzel kişiye gemiyi kiralamak mümkündür. Bir başka usulde ise yabancı bayraktan milli bayrağa, mütekabiliyet koşullarına uygun olarak ve en az bir yıl süre ile gemiyi transfer etmek ve Türk bayrağı altında çalıştırmak kabildir.

Bareboat veya çıplak kiralama şeklinde isimlendirilen bu ticari gemi faaliyetinin, gemilerde bayrak değiştirme ve bayrak kolaylığı sağlayan devlet bayraklarına geçiş ve bir tür lease kiralama olarak, kolaylık ve satınalmada uygunluk temin ettiği ve bu sebeple de başvurulduğu bilinmektedir.

Avukat SEMA YERLİKAYA LL.M

İMEAK DENİZ TİCARET ODASI HUKUK DANIŞMANI/HAKEM

DENİZ HUKUKU DERNEĞİ KURUCU ÜYESİ