GEMİ ALIM VE SATIMI - MOA (Memorandum of Agreement)

Gemi Alım ve Satım işlemleri sırasında, tarafların alım ve satım kontratının şartlarını belirledikleri en önemli belge, kontrat MOA‘dır. Memorandum of Agreement, (koşulların tutanağı) akti ile Gemi Satıcısı ve Alıcısı bir geminin hukuki ve fiziki satış işlemlerine ve alım satımın koşullarına dair tüm yükümlülükler ve teknik ve hukuki durum ve belgeler bu kontrat dahilindeki hükümlerin tespit edilmesi ile belirlenir. Uluslararası gemi satışlarında, çoklukla kullanılan (mecburi olmasa da ) gemi alım satımı, Sale&Purchase brokerlerinin tercih ettiği bir format olan NSF Norwegian Sale Form, bir taslak kontrat tipidir ve Charter Party‘lerde olduğu gibi line, sıra, cümle esasına göre dizili koşullardan oluşur. Bu kontratı yapmak için, alım ve satım müzakerelerini takiben, geminin inspectionı (keşif, survey) yapılmış olmalıdır. Moa ‘da alıcının haklarını koruyacak hükümler olduğu gibi, durum gerektirdiğinde, görülecek lüzum üzerine, kontratın ne surette fesh olunacağı ve tarafların hak ve yükümlülükleri şartlandırılmaktadır. Birkaç milyon US Dolar’dan başlayan ve birkaç yüz milyon US Dolara varan gemi fiyatları göz önüne alındığında, MOA ‘in son derece ehemmiyetli bir kontrat olduğu aşikârdır. Bir MOA, son derece ehil ve tecrübeli uluslararası brokerler ve uluslararası hukukçular tarafından tanzim edilmelidir.

MOA hükümleri içerisinde teknik konular yanında önemli durumları, ihtilafa yol açabilecek koşulları ve alım ve satımı, hak ve borçları düzenleyen hükümler taraflar arasında dikkatle tespit ve tayin edilmelidir. Aksi, beklenmedik ihtilaflara yol açabilmektedir.

MOA her zaman 2. el bir gemi satışında düzenlenen bir akit değildir. Bazen Tersane satışlarında özellikle son yıllarda Uzak Doğu Tersanelerinden satın alınan inşa halinde veya tamamlanmış gemiler veya, kamu ihalesi dışında kalan ancak yine bir tür anlaşmalı ihale olan, private treaty satışlarda malik ile tersane veya 0 yaşında geminin inşa siparişini veren ilk maliki ile yeni alıcısı arasında düzenlenmesi gerekli bir sözleşmedir.

Her satışın her geminin farklı özel durumları olmaktadır; satıcının ülkesi hukuku, geminin bulunduğu yer, teknik özellikleri, gemi kirada ise (time charter/ bareboat charter) olup olmadığı, tarafların ortak kullanacakları Banka hesabı ve teslimin yeri, ve sicil (mülkiyet) transfer hukuku, MOA’daki ehemmiyetli koşullardan, bazılarıdır.

Taraflar, öncelikle gemi bedelinin ,%10 avans tutarını, satıcıya yapılacak gemi bedeli ödemesi adı altında, ortak bir banka hesabı açma işlemlerini gerçekleştirmek ve müşterek banka hesabı oluşturmak ve bakiye %90 gemi bedelinin bu hesaptan closing/kapama işlemleri esnasında satıcı hesabına ödeyerek, transferini sağlamak durumundadırlar.

Çoğu zaman bir Addendum (Zeyilname) ile hazırlanan Alıcı ve Satıcı tarafların tanzim edeceği ve gemi Bayrak Devleti Sicil Memurluğu’nun talep ettiği evraklar karşılıklı olarak bir liste ile tespit ve takas edilir.

Bu evrakların tam ve hukuka uygun olması geminin mülkiyetinin naklinin problemsiz yapılmasını ve satış bedelinin yanlış ve haksız ödenmemesinin temini için şarttır.

Son aşamada ortaya çıkan bir teknik sorun veya eksik bir evrak veya geminin satışını finanse eden bankanın taleplerinden dokümantasyonda bir eksiklik ve para transferinin (ki çoğu zaman ülkelerarası ve bankalar arasıdır) bir suretle aksaması veya taraflardan birinin herhangi bir gerekçe ile satış veya satın almaktan vazgeçmesi, gemide ortaya çıkan teknik kusur ve extreme bir örnek olan geminin karaya oturması batması gibi durumlarda, müracaat olunacak hukuki merciin Londra’da tahkim müessesesi ve İngiliz Hukuku olması itibariyle , konunun ciddiyeti anlaşılabilir.

MOA komplike bir akittir ve aktin şartları müzakere edilirken işin ehli olmayan kişilere bırakılmamalıdır.

Yeni Türk Ticaret Kanunumuzda, Türk Bayraklı gemilerin mülkiyetinin devrine ilişkin özel hükümler vardır. Kanun yazılı şekilde bir anlaşma yapılması ve imzaların noterce onaylanmış olmasını aramaktadır. Her ne kadar bu anlaşmanın gemi sicil müdürlüğünde yapılabileceği bahsolunsa da, bu fiilen imkansızdır.

Bizim kanunumuza göre Mülkiyetin nakli için gemin zilyetliğinin devri yani fiilen tesliminin de yapılması gerekir. Bill of Sale / Protocol of Delivery and Acceptance uluslararası tatbikatta devri tevsik eden belgelerdir

Avukat Sema Yerlikaya LL.M

İMEAK DTO Deniz Ticaret ve Bankacılık hukuku Danışmanı/Hakem

Deniz Hukuku Derneği Kurucu Üyesi