TTK ve İcra iflas kanunu çelişkiler

YENİ TİCARET KANUNU VE GEMİLER YÖNÜNDEN İCRA VE İFLAS KANUNU UYGULAMASINDA ÇELİŞKİLER

Bilindiği üzere, sicile kayıtlı gemiler eski kanunda, icra ve iflas kanunu yönünden gayrimenkul (taşınmaz) mal hükmünde sayılmakta idi.

Bu durum, gemilerin bankalara ipotek edilmesinde ve borç ödenmediğinde, ipoteğin paraya çevrilmesi yani icra prosedüründe birtakım hukuki argümanlara ve problemlere sebebiyet veriyordu.

Yeni Ticaret Kanunu, gemilerin sicile kayıtlı olup olmadığına bakılmaksızın, Menkul, yani taşınır mal hükmünde olduğunu belirleyerek bir çözüm yolu yarattı. Esasen hareket halinde bir cisim olan geminin, taşınmaz sayılmasının yarattığı hukuki sorunlar, yurt dışında yapılan, Cebri icra prosedüründe ortaya atılan itirazlar, özellikle yabancı bankalar bakımından Türk hukukuna karşı endişe ve güvensizlik yaratmıştı.

6103 sayılı Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun üçüncü kısmında,İcra ve İflas Kanununun bazı maddelerini ve özellikle 23. Maddeyi değiştirdi. Bu maddede gemiler taşınır mal olarak vasıflandırılmıştır. Ancak, İİK bir yandan gemileri taşınır olarak kabul ederken (md. 23), diğer yandan da –gemi ipoteğinin paraya çevrilmesinde, taşınmaz mal saymıştır (md. 153/a 2. fıkra).

İİK md. 136’ya göre de, taşınmaz malların satışına ilişkin hükümler, bayrağı dikkate alınmaksızın gemi siciline kayıtlı bütün gemiler hakkında da uygulanacaktır.

Burada bir karışıklık olduğu görülmektedir ve bu durum uygulamada karışıklık yaratacaktır. İcra hukuku uygulamasını bizzat tatbik etmeden, kanun yapmak bazen böyle sonuçlar doğurmaktadır.

Diğer yandan, İİK madde 153/a’yı tekrar incelemek gerek. Bu düzenlemeye göre,” taşınır rehninin paraya çevrilmesine ilişkin hükümler, bayrağına ve sicile kayıtlı olup olmadığına bakılmaksızın bir gemi üzerindeki hapis hakkı ile gemi alacağının verdiği rehin hakkının paraya çevrilmesinde de uygulanır.” Şeklindedir. Çünkü bu rehin hakları sicile tescil edilmeyen kanunî rehin hakları niteliğindedir.

Yine aynı maddeye göre, ipoteğin paraya çevrilmesine ilişkin hükümler, gemi ipoteğinin paraya çevrilmesinde de uygulanır.

Bu düzenlemeden şöyle bir sonuca varmak mümkündür: Ortada kanunî bir rehin hakkı varsa, bu rehin, İİK md. 145 vd.’ a göre; taşınır rehninin paraya çevrilmesi hükümlerine göre (sözleşmeye dayanan bir rehin hakkı mevcutsa, bu rehin de, taşınmaz rehninin paraya çevrilmesine ilişkin hükümlere göre (İİK md. 148 vd.) paraya çevrilecektir.

Bu hükümlerde geçen “taşınmaz” terimi Türkiye’de veya yurt dışında sicile kayıtlı olan gemileri de ifade etmektedir (İİK md. 153/a f. 2 c. 2).

Yani ,bundan böyle, taşınır sayılan gemilerin üzerinde tescil edilmiş bulunan ipoteklerin icrasında taşınmaz mallara ,gayrimenkullere dair prosedür esas alınacaktır.

Bir başka husus ise, gemi ipotek sözleşmelerine, gemi mülkiyetinin , ayrıca hiçbir ihtara ve ihbara gerek kalmaksızın, Alacaklıya transfer olunacağına dair veya gemiye alacaklı banka tarafından derhal el konulabileceği veya cebri icra dışında özel satış yapılabileceği, şeklindeki önceden aktolunan, hükümler , genel olarak Lex Commissoria yasağına ve özel olarak eski Ticaret kanununun 916-919 maddelerine aykırı olduğundan kabul görmüyordu.

İpotek sözleşmesinin geçerliliğini ihlal eden bu kurallar sebebiyle, Bankaların gemilere, infaz hukuku yoluna gitmeden, el koyması engellenmiş idi.

Yeni TTK. M.916- 919 hükümlerini kaldırdı. Bu hükümler ortadan kalkınca İpotek alacaklılarına, bir hak yolu açıldı mı?

Hayır- çünkü Lex Commissoria yasağı Medeni Kanun gereğince menkuller için de geçerli. MK md. 949’a göre lex commissoria yasağı taşınırlar için de geçerli. Bu bakımdan, gemi ister taşınır ister taşınmaz olarak kabul edilsin, gemi ipoteği kurulurken, borcun ödenmemesi halinde geminin mülkiyetinin alacaklıya geçmesini öngören sözleşme hükmü geçersiz olacaktır.

Avukat Sema YERLİKAYA LL.M

İMEAK DENİZ TİCARET ODASI HUKUK DANIŞMANI/HAKEM

DENİZ HUKUKU DERNEĞİ KURUCU ÜYESİ